Deprem Görüntüleri Çocuklara Nasıl Açıklanmalıdır?
Büyük bir deprem olduğunda herkesin güvenlik duygusu sarsılmaktadır. İster evde ister okulda çocukları güvende tutmaya yardımcı olacağınıza dair güvence vermeniz önemlidir. Deprem bölgesindeki çocukların yaşananlardan etkilenmeden günlük rutinlerine dönmesi şu koşullarda oldukça zordur. Çocuklar için ulusal çapta müdahale planlarının hazırlanması acil bir ihtiyaçtır. Diğer bölgelerde mümkün olan en kısa sürede günlük rutinleri yeniden kurarak, çocuklara depreme yönelik güvenlik planınızı hatırlatarak yardımcı olabilirsiniz.
Çocukların kafası karışabilir, duygularını tanımlamakta zorlanabilir veya duygularını işleyemeyebilirler. Çocukların kendilerini güvende hissetmelerine yardımcı olmak, zaman, sabır ve hayatlarındaki önemli yetişkinlerin güvencesini gerektirir. Çocuklar, örneğin deprem sırasında korktuklarında, kendilerini güvende hissetmelerine yardımcı olan insanlarla birlikte olmak isterler, birlikte olmadıklarında da endişelenebilirler.
Bütün çocuklar farklıdır, stresi farklı şekillerde gösterirler. Çocukların daha önce vazgeçtikleri başparmak emme, alt ıslatma, yapışkan olma gibi davranışlara geri dönmeleri yaygın bir durumdur. Çocukların nasıl tepki verecekleri, deprem deneyimlerine, yaşlarına, ne olduğunu anlamalarına, ebeveyn desteğine, değişim ve kaybın derecesine ve medyaya maruz kalmalarına bağlı olacaktır.
Önce güvenliğe odaklanın. Çocuklara güvenliklerinin en büyük önceliğiniz olduğunu vurgulayın. Çocuğunuz kendini güvende hissetme ihtiyacı duyar:
- Depremlerin nasıl meydana geldiği hakkında yaşa uygun bilgiler vermek çocukların durumu anlamalarına yardımcı olabilir. Gerçekçi olun, soruları teşvik edin.
- Çocuğunuzu kucaklayın veya size yakın durmasına izin verin. Çocuğunuza birlikte olacağınıza dair güvence verin.
- İşler korkutucu veya zor olduğunda onunla ilgileneceğinizi söyleyin. Onlara acil durum ekipmanınızı nerede sakladığınızı gösterin, acil bir durumda kiminle iletişime geçmeleri gerektiğinin listesini yapın, belli aralıklarla bu bilgileri ve uygulamalarınızı (tatbikat gibi) tekrar edin. Yaşadıkları yerde deprem olma ihtimalinden endişe duyan çocuklar için anne ve babanın hazırlıklı olduğunu bilmek onlara bir güvenlik duygusu verecektir.
- Yaşam alanınızın (örneğin İstanbul) tahliye planı ve toplanma yeriyle birlikte tüm aile için bir deprem acil durum planının ana hatlarını göstererek, çizerek anlatın.
- Konuşmayı öğrenen çocuklara basit cümlelerle açıklama yapın, “annen baban yanında” gibi.
- Çocukları korkutucu TV görüntülerinden ve konuşmalardan uzak tutun.
- Birlikte yapmayı sevdiğiniz rutinlere devam edin. Sevdiği bir şarkıyı söylemek veya bir hikâye anlatmak gibi tanıdık şeyler yapın.
- Bundan sonra ne olacağını bilmesini sağlayın (zor durumdaki insanlar için birçok insanın çalıştığını, ellerinden gelen her şeyi yaptıklarını söyleyin).
- Yatma zamanı için rutininizi sürdürün (hikâye okumak, dua, kucaklaşma gibi).
- Kaygı belirtileri varsa ve uzakta olmanız gerekiyorsa onu tanıdık insanların yanına bırakın, ona nereye gittiğinizi ve ne zaman döneceğinizi söyleyin.
Duyguların ifade edilmesine izin verin:
- Çocuklar endişelendiklerini veya korktuklarını genellikle davranışlarıyla gösterirler. Çocuğunuzun nasıl hissettiğini adlandırmasına yardımcı olun: Korkmuş, kızgın veya üzgün. Ona bu şekilde hissetmesinin normal olduğunu söyleyin.
- Çocuğunuzun duygularını (üzüntüsünü ya da korkusunu) ifade etmesine yardımcı olun (kelimeler, oyunlar veya resimler yoluyla).
- Çocuğunuz deprem görüntülerine maruz kaldıysa neler düşündüğünü ifade etmesini sağlayın. Sadece neler düşündüğünü değil, nasıl hissettiğini gösterme ve anlatma konusunda çocuğunuza katılın.
- Çocuğunuzu korku, endişe veya öfke duygularını ifade etmesi için teşvik edin. Dikkatlice dinleyin, anladığınızı gösterin ve güvence verin. Çocuğunuza bu durumun kalıcı olmadığını söyleyin. Birlikte geçirilen zaman ve sevgi gösterileri yoluyla fiziksel güvence sağlayın. Ekstra yardıma veya desteğe ihtiyaç duyarsanız çocuk ve ergenlerle çalışan profesyonellerle iletişime geçebilirsiniz.
- Çocuğunuzun okulunun ya da bakım veren kurumların (kreş) afet planlarını öğrenin. Çocuğunuzun okulu veya kreşi deprem riski taşıyan bir bölgedeyse, acil durum planlarının depremleri nasıl ele aldığını öğrenin. Çocuklarınızı bölgeden mi yoksa başka bir yerden mi almanız gerektiğini sorun.
- Çocuklarınızın telefon numaralarınızı, adresinizi, işlerinizi ve kendi özlük bilgilerinizi öğrenmelerini sağlayın.
Mahmut YILMAZ
Uzman Klinik Psikolog
