Sayıştay’ın Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) için hazırladığı 2017 denetim raporda özelleştirmenin bir modeli olan rödovans sistemi ve özelleştirmelerin kaçak maden ocaklarının yaygınlaşmasını nasıl tetiklediği vurgulanarak, 1992-2017 yılları arasında kaçak ocaklarda 129 işçinin yaşamını yitirdiği açıklandı. Kaçak ocakların ucuz maliyete kömür çıkarmanın önemli biçimlerinden biri olduğu ifade edilen raporda, rödovans bölgeleri için; “Ardından hesabı tam olarak yapılamayan, kontrol edilemeyen ticari bir faaliyet şekline dönerek üzerinden rant sağlanan organize bir yapı haline gelmiştir” denildi.
“Yer altı hazırlık işlerinin taşeron firmalara verilmesi doğru değil”
Sayıştay’ın hazırladığı Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) denetim raporunda, yer altı hazırlık işlerinin taşeron firmalara verilmesinin doğru olmadığı vurgulanarak, “Hazırlık işlerinde çalışan firmaların iş güvenliği koşullarına gerektiği gibi uymamaları nedeniyle vahim olayların meydana geldiği görülmüştür” dendi. TTK’de taşeron firmaların yürüttüğü yer altı hazırlık işlerinde, 17 Mayıs 2010’da 30 işçi ve 7 Ocak 2013’te 8 işçi yaşamını yitirmişti.
Rapora göre, 2009 yılında 9 bin 695 yer altı işçisi, 2 bin 150 yer üstü işçisi olmak üzere toplam 11 bin 845 işçisi bulunan kurumda 1 milyon 879 bin 630 ton satılabilir kömür üretilirken; 2017 yılında 7 bin 575’e düşen işçi sayısına bağlı olarak 823 bin 42 ton satılabilir kömür üretilebildi. İşçi sayısı azaldıkça satılabilir kömür üretiminde 2009 üretimine göre yüzde 56 oranında azalma meydana geldiğine dikkat çekilen raporda, “6 bin 205 işçinin 2009- 2017 yılları arasında kurumdan emekli olarak ayrıldığı, bu süreçte ise sadece 949 işçi alınabildiği, kurumun ilave atama taleplerinin kabul edilmediği” belirtildi.
“Taşeron nedeniyle vahim olaylar yaşandı.”
TTK’de taşeron firmalarca yürütülen yer altı hazırlık işlerinde 17 Mayıs 2010’da TTK Karadon Ocağı’nda 30 işçi, 7 Ocak 2013’te de Kozlu Ocağı’nda 8 işçi hayatını kaybetmişti. Raporda, hazırlık işlerinde taşeron firmaların çalıştırılmasının doğru olmadığı ifade edilerek, şöyle dendi: “Kurumda, işçi sayısının yetersizliği nedeniyle hazırlık işlerinin yüklenici firmalar eliyle yürütülmesinde de pek çok sorunla karşılaşıldığı, işlerin kısa sürede bitirilemediği, firmalardan ve kurumdan kaynaklanan bazı nedenlerle süre uzatımları verildiği, eksik, noksan ve kusurlu işler nedeniyle davalar açıldığı ve hepsinden önemlisi hazırlık işlerinde çalışan firmaların iş güvenliği koşullarına gerektiği gibi uymamaları nedeniyle vahim olayların meydana geldiği, hazırlık işlerinin yüklenici firmalar eliyle yapılmasının yaşanan olaylar dikkate alındığında doğru olmadığı görülmüştür.”
“İş güvenliği açısından alınan ve alınacak riskler dikkate alınarak, çözüm üretilmeli”
Raporda, “İşçi yetersizliği nedeniyle zamanında bakım onarım ve tamir tarama yapılamadığı, bütün bunların iş güvenliğini etkilediği, düşme, kayma, çarpma gibi muhtelif iş kazası sayısının arttığı görülmektedir” ifadeleri kullanıldı. Üretim işçisinin daha da azalmasının işçi güvenliği ve sağlığını daha da tehlikeye atacağı ifade edilen raporun devamunda; “Pano ayak üretim işçi sayısının giderek daha da azalması sonucunda mevcut durumun olumsuzluğu daha çok artacak, gelinen aşamada eksik işçi nedeniyle üretim yapılamaması bir yana, iş güvenliği açısından daha kritik bir eşiğe yaklaşılmasına neden olacaktır. Mevcut durumda en kısa sürede ağırlıklı olarak pano ayak üretim işçisi olmak üzere yeterli sayı ve nitelikte işçi temin edilemiyorsa, iş güvenliği açısından alınan ve alınacak riskler dikkate alınarak, çözüm üretilmesinde yarar görülmektedir. 2014-2017 arasında toplam 2 bin 696 personelin kurumdan ayrıldığı, 2018 yılsonu itibarıyla bin 288 işçinin, 2019 yılsonu itibarıyla bin 598 işçinin, 2020 yıl sonu itibarıyla 2 bin 397 işçinin daha emekliliğe hak kazanacağı görülmüştür.”
