16 Ekim 2017 günü Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) işsizlik verilerini açıkladı. İşsizlik oranı geçen yılın aynı dönemine göre değişmeyerek yüzde 10.7 olarak gerçekleşirken, genç işsizlik ise 1.3 puan artışla yüzde 21.1’e yükseldi. Aynı verilere göre geçen yılın aynı dönemine göre tarım sektörü çalışanları 294 bin kişi, tarım dışı sektörlerde ise 827 kişilik bir istihdam artışı görüldü. Buna göre; Türkiye genelinde 15 ve daha yukarı yaştakilerde işsiz sayısı, geçen yılın aynı dönemine göre 119 bin kişi artarak 3 milyon 443 bin kişi oldu. TÜİK’in yayınladığı Temmuz 2017 dönemi Hanehalkı İşgücü Araştırması ile İŞKUR’un Ekim 2017 işe yerleştirme istatistiklerini ve Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) Haziran 2017 sigortalı verilerini birlikte değerlendiren Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Dairesi (DİSK-AR), Türkiye’deki işsizlik ve istihdam ile ilgili değerlendirmelerde bulundu.
DİSK-AR’a göre, TÜİK verilerinde bu istihdam artışının gerçek nedeni yer almıyor.
Ancak istihdamdaki bu artışın arka planına bakıldığında hayali ve güvencesiz bir artış yaşandığı görülmektedir. SGK istatistikleri ile TÜİK verileri karşılaştırmalı olarak ele alındığında bu gerçek çarpıcı biçimde ortaya çıkmaktadır. İstihdam artışının sigortalık türleri açısından dağılımına bakıldığında, zorunlu sigortalı sayısı azalırken, çırak, stajyer ve kursiyer sayısında astronomik bir artış yaşandığı görülmektedir. Haziran 2016’da 386 bin olan çırak, stajyer ve kursiyer sayısı, Haziran 2017’de yüzde 437 artarak 1 milyon 689 bine yükseldi. Zorunlu sigortalı işçi sayısı son bir yılda 265 bin azalırken, çırak, stajyer ve kursiyer sayısında 1 milyon 303 bin civarında artmıştır (Tablo 1, Grafik 1).
Grafik 1: Çırak, Stajyer ve Kursiyer Patlaması (Haziran 2016-2017)
Kaynak: SGK Haziran 2016 ve Haziran 2017 sigortalı istatistikleri
Gerçek anlamda işçi istihdamı artmamaktadır.
Çünkü çırak, stajyer ve kursiyerler iş hukuku açısından işçi değildir. Çırak, stajyer ve kursiyerler işi teorik ve/veya pratik olarak öğrenmesi için işyerinde çalıştırılan kimselerdir. İstihdam artışı, işgücü piyasasında ucuz ve örgütsüz emek olarak kullanılan, çırak, stajyer ve kursiyerlerin omuzlarında yükselmektedir. Çalışma hayatının en kırılgan ve korumasız katmanını oluşturan çırak, stajyer ve kursiyer sayısı artırılmak suretiyle istihdam artışı sağlanmaktadır.,
Tablo 1: Sigortalı Sayısındaki Değişim (4/a Kapsamı) (Mayıs 2016-2017)
| Haz.16 | Dağılım (Yüzde) | Haz.17 | Dağılım (Yüzde) | Fark (sayı) | Artış (Yüzde) | |
| Aktif sigortalı | 15.050.375 | 100,0 | 16.108.258 | 100 | 1.057.883 | 7,0 |
| Zorunlu sigortalı | 14.275.280 | 94,8 | 14.009.873 | 87,0 | -265.407 | -1,9 |
| Çırak, stajyer ve kursiyerler | 400.203 | 2,7 | 1.648.499 | 10,2 | 1.303.925 | 325,8 |
| Diğer Sigortalılar | 392.865 | 2,6 | 390.591 | 2,4 | 19.365 | 4,9 |
Kaynak: SGK Haziran 2016 ve Haziran 2017 sigortalı istatistikleri
Önceki yılın aynı dönemiyle karşılaştırma:
DİSK-AR, değerlendirmelerin doğruluğu açısından bir önceki yılın aynı dönemiyle verileri karşılaştırmıştır. Buna göre, son bir yılda sigortalı çalışanlar içinde zorunlu sigortalıların oranı yüzde 95’ten yüzde 87’ye gerilerken, çırak, stajyer ve kursiyerlerin oranı yüzde 2,7’den yüzde 10,2’ye yükselmiştir. Bu verilere en büyük etken; çırak, stajyer ve kursiyer olarak çalıştırılanlar için
İŞKUR‘un işverenlere yoğun teşvikler sağlıyor olmasıdır. Böylece işverenler işçilere göre çok daha
ucuza çırak, stajyer ve kursiyer çalıştırmaktadır.
“Milli İstihdam Seferberliği”
Hükümet Şubat 2017’den başlayarak büyük bölümünü İŞKUR kaynaklarından sağlayarak var olan istihdam teşviklerine yenilerini ekledi ve her yeni istihdam için asgari ücret düzeyinde sigorta primi ve vergilerin tümü için destek sağlamaya başladı. Bu teşvik programı “milli istihdam seferberliği” olarak adlandırıldı.
2017’de sağlanan yoğun istihdam teşviklerine rağmen İŞKUR tarafından 2017’nin ilk
dokuz ayında 791 bin kişi işe yerleştirildi. 2016’nın ilk altı ayında ise 570 bin kişi işe yerleştirilmişti.
2016 yılı Ocak-Eylül döneminde İŞKUR’a 2 milyon 495 bin başvuru yapılırken, bu sayı 2017 Ocak-Eylül döneminde 3,5 milyonu aştı. İstihdam teşvikleri İŞKUR’a başvuru sayısını ve işgücü piyasalarına girişi artırdı. İŞKUR başvuruları bir yıl içinde yüzde 42 oranında arttı. İşe yerleştirmeler ise daha sınırlı kaldı.
Tablo 2: İŞKUR Başvuruları ve İşe Yerleştirmeler (Ocak-Eylül 2017)
| 2016 (Ocak-Eylül) | 2017 (Ocak-Eylül) | 2016-2017 Fark | 2016-2017 Artış Oranı | |
| Başvuru | 2.495.771 | 3.552.735 | 1.056.964 | 42,3 |
| İşe Yerleştirme | 570.346 | 791.542 | 221.196 | 38,7 |
| İşe Yerleştirme Oranı | 22,8 | 22,2 |
Kaynak: İŞKUR Eylül 2017 istatistikleri
İŞKUR 2016 Ocak-Eylül döneminde 570 bin kişiyi işe yerleştirirken, 2017 Ocak-Eylül döneminde 791 bin kişiyi işe yerleştirdi. İşe yerleştirmede yüzde 38 oranında artış yaşandı. Böylece İŞKUR bir önceki yılın aynı dönemine göre, işe yerleştirmede 221 bin kişilik artış sağlamış oldu. İŞKUR istihdam seferberliği kapsamında olmayan işe yerleştirmeler de yaptığı için, istihdam seferliğinin 2017 yılının ilk dokuz ayındaki etkisinin üst sınırının 221 bin kişi olduğunu söylemek mümkündür.
İŞSİZLİK GERİLEMİYOR
TÜİK tarafından açıklanan dar tanımlı (standart) işsizlik oranı bir önceki yılın haziran ayına göre aynı kalarak yüzde 10,7 olarak gerçekleşti. Mevsimsel etkilerden arındırılmış işsizlik ise 11,2 olarak gerçekleşti. Toplam dar tanımlı işsiz sayısı ise bir önceki yılın temmuz ayına göre 114 bin kişi artarak 3 milyon 443 bin olarak hesaplandı. Mevsimsel etkilerden arındırılmış işsiz sayısı ise 3 milyon 558 bin oldu. Temmuz 2017 döneminde genel/standart işsizlik oranı geçen yıla göre değişmezken, özellikle genç
işsizliğinde ve kentsel kadın işsizliğinde artış devam ediyor.
Geniş tanımlı işsiz sayısı ise son dört yıldır temmuz aylarında 6 milyon civarında
gerçekleşiyor. Geniş tanımlı işsiz sayısı Temmuz 2017’de 6 milyon 100 bin olarak
gerçekleşti. Temmuz 2017 verilerine göre 612 bin işsiz ise iş bulma ümidini kaybetmiş
durumda.
Tablo 3: Geniş Tanımlı İşsizlik
| İşsiz Türü | Temmuz 2017 |
| Dar tanımlı işsizler | 3.443 |
| Ümitsiz işsizler | 612 |
| İş aramayıp çalışmaya hazır olanlar | 1.646 |
| Zamana bağlı eksik istihdam | 322 |
| Mevsimlik çalışanlar | 77 |
| Toplam | 6.100 |
Kaynak: TÜİK Temmuz 2017 Hanehalkı İşgücü Araştırmasından yararlanılarak DİSK-AR tarafından hazırlandı.
Temmuz 2017 döneminde tarım dışı (mevsimsel etkilerden arındırılmış) işsizlik oranı
bir önceki yılın aynı ayına göre aynı kalarak yüzde 13,4 olarak gerçekleşti. Tarım dışı
kadın işsizliği ise 0,8 puanlık bir artışla yüzde 19,8’e yükseldi.
Tarım dışı genç işsizliği ise 1,9 puanlık bir artışla yüzde 25,7’ye yükselirken, tarım dışı genç kadın işsizliği 4,7 puan artarak yüzde 36,3’e yükseldi. En büyük yükseliş tarım dışı genç kadın işsizliğinde yaşandı. Haziran 2017’de işsizlik oranları yüzde 10,7 (standart işsizlik ile) yüzde 36,3 arasında (tarım dışı genç kadın işsizliği) değişti.
Grafik 2: Türlerine Göre İşsizlik (Temmuz 2017)
Kaynak: TÜİK Temmuz 2017 Hanehalkı İşgücü Araştırmasından yararlanılarak DİSK-AR tarafından hazırlandı.
DİSK-AR, raporu sonucunda önerilerde bulunmuş,
“TÜİK’in Temmuz 2017 dönemi Hanehalkı İşgücü Araştırması sonuçları ile aynı döneme ilişkin SGK ve İŞKUR verileri birlikte değerlendirildiğinde, işsizlikte düşüş yaşanmadığını ve “istihdam seferberliği” iddialarının kâğıt üzerinde kaldığını gösteriyor. İstihdam artışı asıl olarak çırak, stajyer ve kursiyerler üzerinden sağlanıyor.
İstihdam seferliğine ilişkin açıklamaların yanıltıcı olduğu, istihdam istatistiklerinin önemli bir bölümünün gerçeği yansıtmadığı ortaya çıkmaktadır. TÜİK, SGK ve İŞKUR verileri birlikte değerlendirildiğinde gerçek daha net ortaya çıkmakta ve sigortalı işçi istihdamının artmadığı, sadece çırak, stajyer ve kursiyer sayısının patladığı görülüyor.” çıkarımında bulunmuştur.
