ASGARİ ÜCRET İLE ÇALIŞAN NE KADAR MAAŞ ALACAK?
4857 Sayılı İş Kanunu’nun 39. maddesi ile “Her türlü işçinin ekonomik ve sosyal durumlarının düzenlenmesi için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca Asgari Ücret tespit Komisyonu aracılığı ile ücretlerin asgari sınırı”nın belirleneceği hükme bağlanmıştır. Bu hüküm çerçevesinde oluşturulan Komisyon, “Asgari Ücret Yönetmeliği”ne dayanarak ülkede geçerli olacak olan asgari ücret düzeyini belirler. Asgari ücrete her altı ayda bir Asgari Ücret Tespit Komisyonu’nun aldığı karar ile belirli oranda artış uygulanır. Hükümetler, özellikle “sosyal devlet” ilkesi bağlamında, çalışanların asgari geçim koşullarını sağlaması ve gelirin yeniden dağımı mekanizmalarını işletmek üzere asgari ücret uygulamasını benimsemektedirler. Anayasada da belirtildiği üzere asgari ücret, işçinin “geçim şartları” dikkate alınarak belirlenmesi gereken bir ücrettir. Bu yasal çerçeve itibariyle asgari ücretin, ekonominin genel durumuna göre, açlık sınırının üzerinde olması gerekecektir.
2016 yılı itibariyle asgari ücretin net 1300,00-TL olarak belirlendiği ifade edildi. Öncelikle belirtmek gerekir ki asgari ücret net 1.300,00-TL olmayıp asgari geçim indirimi ile birlikte hesaplanan tutar bu miktardır. Bu nedenle, asgari ücretle çalışan işçiler için, Ocak 2016 döneminde ellerine ne kadar ücret geçeceğine ilişkin belirsizliğe cevap vermek gerekiyor. Asgari ücret 2016 yılı için brüt 1.647,00-TL olarak belirlenmiş olup, sigorta primi ve vergi kesintisi ile işçinin net ücreti 1.177,46-TL’dir.
| BRÜT ASGARİ ÜCRET | 1.647,00-TL |
| SİGORTA PRİMİ İŞÇİ PAYI %14 | 230,58-TL |
| İŞSİZLİK SİGORTASI PRİMİ İŞÇİ PAYI %1 | 16,47-TL |
| GELİR VERGİSİ %15 | 209,99-TL |
| DAMGA VERGİSİ BİNDE 7,59 | 12,50-TL |
| NET ASGARİ ÜCRET | 1.177,46-TL |
Yukarıdaki tablodan görüleceği üzere işçinin ücretinden prim ve vergi kesintileri yapılmakta. Asgari ücrete yapılan zam ile doğru orantılı olarak işçinin ödediği prim ve vergi oranıda artmaktadır.
2016 yılında asgari ücret ile çalışan işçinin eline asgari geçim indirimi ile birlikte geçen ücretlendirme ise aşağıdaki şekildedir.
| MEDENİ HALİ | ASGARİ GEÇİM İNDİRİMİ ALACAĞI | ASGARİ ÜCRET | ELİNE GEÇECEK ÜCRET(TOPLAM) |
| Bekar ve çocuksuz,Eşi çalışan ve çocuksuz | 123,53-TL | 1.177,46-TL | 1.300,99-TL |
| Eşi çalışmayan | 148,23-TL | 1.177,46-TL | 1.325,69-TL |
| Eşi çalışmayan ve 1 çocuklu | 166,76-TL | 1.177,46-TL | 1.344,22-TL |
| Eşi çalışmayan ve 2 çocuklu,Eşi çalışan ve 3 çocuklu | 185,29-TL | 1.177,46-TL | 1.362,75-TL |
| Eşi çalışmayan 3 ve daha fazla çocuklu,Eşi çalışan ve 5 çocuklu | 209,99-TL | 1.177,46-TL | 1.387,45-TL |
| Eşi çalışan ve 1 çocuklu | 142,05-TL | 1.177,46-TL | 1.319,51-TL |
| Eşi çalışan ve 2 çocuklu | 160,58-TL | 1.177,46-TL | 1.338,40-TL |
| Eşi çalışan ve 4 çocuklu | 197,64-TL | 1.177,46-TL | 1.375,10-TL |
Yukarıdaki tablodan da görüleceği üzere asgari ücretin 1300,00-TL olduğu gerçeği yansıtmamaktadır. Bilindiği üzere, asgari ücret; işçilere çalışma karşılığı olarak ödenen ve işçinin gıda, konut, giyim, sağlık, ulaşım, kültür vb. gereksinimlerinü günün fiyatları üzerinden karşılamaya yetecek ücret olarak tanımlarınır. Çalışma hayatının temel unsurlarından biri olan asgari ücret, uygulanması zorunlu olan ücretin en düşük sınırını ifade etmektedir. Bu hali ile tanımlamanın günün koşulları ile uymadığı gerçeği bir yana, 2016 yılı ile gıda başta olmak üzere her alanda yapılan zamlar ile aslında çalışanın kazancının artması değil aksine giderlerinin artması ile kazancının azalması durumu doğmuştur.
ASGARİ ÜCRETTE Kİ ARTIŞ DİĞER ÜCRETLERDE DE ARTIŞA NEDEN OLUR MU?
İş Hukuku kapsamında işverenin asgari ücretin altında bir ücretle işçi çalıştırması mümkün değildir. Asgari ücretin üzerinde ücret alan işçiler için ise işverenin zam yapma zorunluluğu bulunmamaktadır. Toplu iş sözleşmesi veya bireysel iş sözleşmesi ile zam yapılacağı yazılı olarak kararlaştırılmadığı sürece işveren zam yapmak zorunda değildir.
İŞÇİNİN ÜCRETİ DÜŞÜRÜLEBİLİR Mİ?
Asgari ücrete yapılan zam oranı sonrası bazı işverenlerin maliyet hesabı yaptığı, asgari ücretle çalışan işçilere zam yapmak zorunda kaldıkları, bu nedenle asgari ücretten yüksek ücret alan işçilerinde ücretlerini asgari ücrete düşürme tekliflerinin de yapıldığı durumlar yaşanmaktadır.
İş Kanunu’nun 62. maddesi’nde ücretten indirim yapılamayacak durumlar açıklanmıştır: “Her türlü işte uygulanmakta olan çalışma sürelerinin yasal olarak daha aşağı sınırlara indirilmesi veya işverene düşen yasal bir yükümlülüğün yerine getirilmesi nedeniyle ya da bu Kanun hükümlerinden herhangi birinin uygulanması sonucuna dayanılarak işçi ücretlerinden her ne şekilde olursa olsun eksiltme yapılamaz.”
Ücretinin düşürülmesi, İş Kanunu’nun 22. maddesi çerçevesinde çalışma şartlarının esaslı değişikliğe uğraması anlamına gelmektedir. Bu haliyle öncelikle işverenin bu değişikliği yazılı bir biçimde bildirmesi gerekir. . İşçinin 6 iş günü içerisinde kabul ya da reddedip etmediği hususu ise ancak bu tür bir yazılı bildirim söz konusu ise tartışılabilir. İşçinin ücretinin düşürülmesi ya da ücretinin eki niteliğindeki sosyal haklarının ortadan kaldırılması veya eksiltilmesi iş şartlarında esaslı değişikliktir. İşveren tek yanlı irade bildirimi ile ücret miktarında işçi aleyhine değişiklik yapamaz. İşçinin belirtilen süre içerisinde değişiklik önerisini yazılı olarak kabul etmemesi veya bu süre içerisinde suskun kalması haline işveren tarafından yapılan iş şartlarında değişiklik önerisi reddedilmiş ve değişiklik gerçekleşmemiş olur. Kısaca taraflar arasında iş ilişkisi aynı şartlarda devam eder. Özellikle ücretin düşürülmesi, ücretin eki niteliğindeki hakların ortadan kaldırılması sebebiyle meydana gelen iş şartlarından esaslı değişikliği işçinin kabul etmemesi halinde, talep edilebilir olduğu sürece işçi fark ücret ve sair haklar her zaman isteme hakkına sahiptir. İşçinin uzun süre değişiklik yapıldığı biçimde eksik ödenen ücret ve sair hakları ihtirazı kayıt koymadan imzalayarak alması, iş şartlarında esaslı değişikliği kabul ettiği anlamına gelmez.
Ancak; ücretin düşürülmesi durumu ile karşılaşıldığında işveren tarafından imzalatılmak istenen evraklara karşı dikkatli olmak, okumak ve içeriğine göre imza atıp atmamaya karar vermek önemlidir. Sonuç olarak ücretin düşürülmesini kabul etmeyen işçinin hem ücret farklarını isteme hakkı doğar, hem de ücreti düşürüldüğü için iş sözleşmesini tazminata hak kazanacak şekilde sona erdirme hakkını kazanır.
