Çalışanların sistemden hızla uzaklaştığı zorunlu BES hakkında değerlendirmelerde bulunan Dr. Nail Dertli, “Sonraki süreçte daha fazla cayma olabilir” dedi
Türkiye genelinde milyonlarca çalışanı doğrudan ilgilendiren Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) tartışmaları, Ekonomiden Sorumlu Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek’in ve Türkiye Sigorta Birliği (TSB) Başkan Yardımcısı Mehmet Uğur Erkan’ın BES açıklamasıyla yeniden alevlendi. Şimşek, Mart 2017 itibarıyle cayma oranı yüzde 63’ü bularak 1 milyon 131 bin çalışanın ayrıldığı BES’in “başarılı” olduğunu iddia ederek, “18 yaş ve altında olanları da BES’e dahil edip, uzun vadeli tasarruflarının artıp artmadığına bakacağız” dedi. Şimşek, sistemden ayrılan sayısının beklediklerinin üzerinde çıktığını belirterek, “Biz yüzde 10’lar civarında bir cayma bekliyorduk. Demek ki çok iyimsermişiz” ifadelerini kullandı.
BES’ten kaçış yok
TSB Başkan Yardımcısı Erkan ise, otomatik olarak dahil edildiği sistemden ayrılan çalışanı “pişman katılımcı” olarak nitelediği açıklamasında, “Sistemden cayma süresini erkene çekmeye çalışıyoruz” ifadelerini kullandı. BES’in hayata geçmesinin ardından otomatik olarak sisteme dahil olan çalışanların birçoğunun cayma hakkını kullandığını hatırlatan Erkan, “Cayma oranları biraz yoğun oldu. İnşallah önümüzdeki dönemde sistemdeki eksiklikleri görerek cayma hakkını kullananları kazanacağız” diye konuştu. Sistemden cayma hakkını kullananların iki yılda bir sisteme otomatik olarak dahil edileceğini söyleyen Erkan, hayata geçirildiği tarihten itibaren çalışanların tepkisine yol açan BES’in çalışanlar açısından “hayırlı” bir uygulama olduğunu söyleyerek, “BES’ten kaçış yok. Yapmadan olmaz” ifadelerini kullanması dikkati çekti.
Çalışanlar için avantajlı değil
KHK ile görevinden ihraç edilen Dr. Nail Dertli, BES’i ve sistemde yapılması planlanan değişikliği BirGün’e değerlendirdi. Adında ‘emeklilik sistemi’ geçmesine karşın BES’in bir emeklilik sistemi değil, yatırım aracı olduğunu belirten Dertli, “BES ile çalışanlar, kaybetme riskini üstlendikleri zorunlu bir sisteme dahil ediliyor” ifadelerini kullandı. Dertli, Emeklilik Gözetim Merkezi’nin açıkladığı BES performans verilerini hatırlatarak, yaratılan algının aksine, BES’in çalışanın avantajına olmadığını kaydetti.
Caymalar artacak
Sisteme şu ana kadar orta ve görece yüksek gelir düzeyine sahip olanların dahil edildiğini vurgulayan Dertli, “Bu grup BES konusunda kısmen avantajlı bir grup. Dolayısıyla bunların sistemde tutulması gerekiyor. Bütün düzenlemelerin de buna göre yapılacağını düşünüyorum” diye konuştu. Önümüzdeki günlerde sisteme dahil edilecek küçük ve orta ölçekli işletme çalışanlarının sistemden çıkma olasılığının daha yüksek olacağını ifade eden Dertli sözlerini şöyle sürdürdü: “Kamu kurumu çalışanları ve küçük-orta ölçekli işletme çalışanları sisteme dahil edilmedi. Kamu çalışanlarının gelirleri belli bir süreklilik gösteriyor. Görece güvenli ve yüksek maaşla çalışıyorlar. Ancak küçük-orta ölçekli işletme çalışanları kısmen güvencesiz ve düşük maaşlı. İstatistikler gösteriyor ki, bu grubun cayma oranı daha yüksek. Düşük gelir düzeyli çalışanlar ve güvencesiz istihdamda yer alanlar sistemden çıkıyorlar. Bu grup, BES’in kestiği paraları başka harcamalar için kullanıyorlar. Yani bundan sonraki süreçte daha fazla cayma olabilir.”
Dertli son olarak, BES’te planlanan düzenlemenin çalışanın fiilen sistemden çıkmasını engelleyeceğine dikkati çekerek, “Ancak pek çok çalışan kategorisi, BES’in iyi bir ‘yatırım aracı’ olmadığını anladığını zannediyorum” dedi.
12 ay zorunlu kesinti yapılacak
BES’te yapılması planlanan değişiklikle, sisteme dahil olanların caymalarını zorlaştırılacak. Çalışanın, BES’te kalması için zorunlu kılınan iki aylık süre altı aya çıkartılacak. Altı ay zorunlu olarak sistemde kalan çalışan, altı ayın sonunda sistemden caysa da dahil olduğu günden iki yıl sonra tekrar sisteme dahil edilecek. Böylelikle, iki yıllık süre içinde çalışandan 12 ay BES kapsamında zorunlu kesinti yapılacak.
Çalışanlar kademeli olarak sisteme dahil edilmeye devam ediliyor
1 Ocak 2017’den itibaren yürürlükte olan BES’e ilk aşamada bin ve üzeri çalışanı olan işletmelerdeki çalışanlar dahil edilirken, memurlar ve 250-1000 çalışanı bulunan özel sektör işletmelerinde çalışanlar ise 1 Nisan’da sisteme dahil edildi. 100 ile 249 kişinin çalıştığı işletmelerdeki çalışanlar 1 Temmuz’da sisteme dahil olurken, mahalli idareler ve KİT’ler ise 1 Ocak 2018’den itibaren sisteme dahil olacak. Öte yandan özel sektörde faaliyet gösteren ve 10-49 çalışanı olan işverenler aracılığıyla 1 Temmuz 2018’den itibaren, 5-9 çalışanı olanlar da 1 Ocak 2019’dan itibaren sisteme dahil olacak.
Mustafa Mert Bildircin
Birgün
