Derleyen: Tuana Bıldırcın
Güney Afrika Cumhuriyeti Ulaştırma Bakanlığına bağlı olan Karayolu Kazaları Fonu (RAF), Güney Afrika Ulusal Metal İşçileri Sendikası’yla (NUMSA) yaşanan anlaşmazlıklar sonucu, iş kolunu değiştirip Ulaştırma’dan Sosyal Güvenlik iş koluna geçmeye çalışıyor. RAF bu taktikle, bir yandan işçilerin sendikalaşmasını ve grevini önlemeyi bir yandan da uygun bir sarı sendikayla anlaşmayı hedefliyor. [1] RAF, Güney Afrika Cumhuriyeti Ulaştırma Bakanının sorumluluğu altında (‘devlete bağlı işletmeler’ kategorisinde[2]) ve yönetim kurulu Ulaştırma Bakanı tarafından atanıyor.
Karayolu Kazaları Fonu (RAF) hakkında yaklaşık iki yıl önce alınan yeniden yapılandırma kararıyla, 189A[3] kodlu yasa kapsamında görüşmeler yapılmaya başlanmıştı. Yasaya göre, yapılandırma konusunda sendikaya danışılması zorunlu. Yine aynı yasaya göre, işçilerin işten çıkarılması veya farklı görevlere atanması gibi kararlar, arkasında geçerli bir sebep olmadan alınamıyor.[4] 2022 yılında RAF yapılandırma planlarını, işçilerin çoğunun üye olduğu sendika olan NUMSA’ya yasal olarak sunmuştu. Fakat daha sonra, bu müzakere sürecinden tek taraflı olarak çıktı ve yeniden yapılandırma çalışmalarına devam etti.[5]
NUMSA’nın yeniden yapılandırmaya başından itibaren karşı çıkmasının nedeni “Culture Fit Assessment [Uyuma Göre Değerlendirme]” yönteminin kullanılacak olması. Bu uygulama, birçok işçinin farklı görevlere atanabileceğini ve sonucunda muhtemelen birçoğunun ‘gereksiz’ ilan edilip işten çıkarılabileceğini öngörüyor.[6]
Gelen itirazlar üzerine RAF, (NUMSA’dan önce iş yerindeki birincil/çoğunluk sendika olan ulaştırma sendikası SATAWU ile çalışmış olmasına ve 189A kodlu yasanın uygulanması sürecinde kendisini ‘ulaştırma’ sektörü olarak deklare etmesine rağmen) iş kolunu Sosyal Güvenlik olarak değiştirmeye çalışıyor.
Bu olay RAF’ın, NUMSA’nın öncüsü olduğu greve saatler kala bu grevin yasal olmadığını duyurup polise müdahale çağrısında bulunmasıyla patlak verdi. RAF yönetimi bir yandan da NUMSA ile RAF arasındaki anlaşmayı tek taraflı ve hukuksuz olarak fes etti.[7]
Güney Afrika Cumhuriyeti’nde yaşanan bu vakayı Türkiye bağlamında değerlendirdiğimizde, sendikalaşma karşıtı stratejilerin ve yöntemlerin küresel düzeyde benzediğini; hukuku tek elinde tutan devletin aygıtlarının, sermayeden ayrıştırılamaz bir aktör olarak hareket ettiğini görüyoruz. Yemeksepeti de benzer bir stratejiyi işçilerin Türkiye Devrimci Kara, Hava ve Demiryolu İşçileri Sendikası (Nakliyat-İş) ile örgütlenmesini engellemek için, iş kolunu 15 nolu Taşımacılık iş kolundan 10 nolu Ticaret, Eğitim, Büro iş koluna çevirerek uygulamıştı.[8] Bu uygulama sonucu işçilerin, sektördeki çalışma koşullarının gerektirdiği biçimde ve vakitte COVID-19 aşısı olmasının önünde yasal engel oluşmuş, Yemeksepeti yönetimi tarafından işçilerin sağlık hakkı da gasp edilmişti.[9]
NUMSA temsilcileri 4 Nisan 2024’te, Karayolu Kazaları Fonundaki (RAF) sendikalaşma ve grev hakkını savunmak için mahkemedeydi.
Mahkemeden talepleri ise şunlar:
- NUMSA’nın RAF’taki grevinin, yasal olarak korunan bir grev olduğunun ilan edilmesi.
- NUMSA’nın RAF ile sözde feshedilen sözleşmesinin yeniden yürürlüğe sokulması ve NUMSA’nın tekrar birincil/çoğunluk sendika olarak tanınması.
İşçilerin ve ezilenlerin küresel birliğini kurma yolunda, sermayenin ve devletlerin farklı coğrafyalarda uyguladığı stretejilerin ve bunlarla örgütlü mücadele yöntemlerinin takipçisiyiz.
[1]https://www.facebook.com/story.php/?story_fbid=1191262731833268&id=100028486585015&paipv=0&eav=AfYSvc2dLGfqIvgy_PCExpmufpsQQQQwd71LQ0JzpN3f4o1OZb9yJpVYhq2EuqJFZqA&_rdr.
[2] https://www.gov.za/about-government/contact-directory/soe/road-accident-fund-raf.
[3] https://www.ccma.org.za/facilitations-in-terms-of-section-189/.
[4] https://www.gertnelincattorneys.co.za/blog/raf-new-strategy/numsa-will-embark-on-a-strike-at-the-road-accident-fund-because-of-the-continuous-mismanagement-of-the-entity-by-the-ceo-collins-letsoalo/.
[5] https://www.youtube.com/watch?v=rHmm02PBgts.
[6] https://www.gertnelincattorneys.co.za/blog/.
[7] https://x.com/Numsa_Media/status/1775943738604306765.
[8] https://www.gazeteduvar.com.tr/yemek-sepeti-calisanlari-anlatiyor-sendikal-surecimizi-baltaladilar-haber-1511585.
[9] https://www.gazeteduvar.com.tr/tis-surecinde-is-kolu-degisikligi-yapilan-yemeksepeti-calisanlari-asilanamiyor-haber-1525290.
