İşsiz kalmak bir işçi açısından en zor durumlardan biridir. Kendi isteği dışında, işveren tarafından iş sözleşmesi sona erdirilmiş ise çok daha zordur. Hazırlıksız olarak düşülen bu durumda, yeni bir iş bulabilmek için geçen sürede küçük de olsa ekonomik bir desteğin olması çok önemlidir. Bu bağlamda çalışmakta olduğu işini yitiren işçiye, belirli bir süre için yardım sağlayan sigortaya işsizlik sigortası denilmektedir.
Sosyal Güvenlik kavramının en önemli ayaklarından biri işsizlik sigortasıdır. İşsizlik sigortası, ekonomik büyümenin yanı sıra sosyal gelişmenin sağlanması ve gelirin toplumda adil ve dengeli bir biçimde paylaştırılmasını amaçladığı için sosyal devlet olma ilkesinin bir gereğidir. Keza işsizliğin toplumsal yaşamdaki etkileri oldukça olumsuz sonuçlara yol açabilmektedir. Devlet bu konuda önlem almayı erteleyemez. O nedenle işsizlik sigortası kamu eliyle kurulur. Devlet tarafından kurulan zorunlu bir sigorta koludur.
Ülkemizde İşsizlik Sigortası oldukça geç bir zamanda hayata geçirilmiştir. Çalışma hayatında 8 Eylül 1999’da 4447 sayılı Kanun ile 1999 yılında yer almış bir uygulamadır. İlk prim tahsilatını 2000 yılı Haziranında gerçekleştirirken ilk ödemesini ise, 2003 yılında gerçekleştirmiştir. Aynı kanun “mezarda emeklilik” olarak ifade edilen erkeklerde emeklilik yaşını 60, kadınlarda ise 58’e çıkaran uygulamayı da içermekteydi. Bunu da not olarak düşelim.
İşsizlik sigortası için bir fon oluşturulmuştur. Kurulduğunda sistemin finansmanı için prime esas kazanç üzerinden sigortalı işçi payı %2, işveren payı %3 ve devlet payı %2 olarak belirlenmişti. Özellikle işverenlerden gelen tepkiler sonucunda, taraflar için 1 kademe azaltılarak prime esas kazanç üzerinden sigortalı için %1, işveren için %2 ve devlet için %1 olarak uygulanmıştır. 4447 sayılı Kanun’da yapılan değişiklikle bu prim oranları sürekli hale getirilmiştir. İsteğe bağlı sigortalıların katılımları %1 sigortalı ve %2 işveren payı alınması şeklinde belirlenmiştir.
İŞSİZLİK SİGORTASINDAN YARARLANMA KOŞULLARI
Konu ilgili maddelerde ayrıntılı düzenlenmiş olmakla beraber özete:
– Kendi istek ve kusuru dışında işsiz kalmak, yani istifa etmemek ya da işveren tarafından ahlak ve iyiniyet kurallarına aykırı davranış nedeniyle işten çıkarılmış olmamak,
– Hizmet akdinin feshinden önceki son 120 gün içinde prim ödeyerek sürekli çalışmış olmak,
– Son üç yıl içinde en az 600 gün süre ile işsizlik sigortası primi ödemiş olmak,
– Hizmet akdinin feshinden sonraki 30 gün içinde en yakın İŞKUR birimine şahsen ya da elektronik ortamda başvurmak gerekmektedir.
İşsizlik ödeneği alınabilecek olan süre, hizmet akdinin feshinden önceki son üç yıl içindeki çalışma süresine göre aşağıdaki şekilde belirlenmektedir. Buna göre:
600 gün prim ödemiş olanlara 180 gün,
900 gün prim ödemiş olanlara 240 gün,
1080 gün ve daha fazla prim ödemiş olanlara 300 gün, süre ile işsizlik ödeneği ödenmektedir.
