Çay üreticileri çayda kota ve kontenjan uygulaması ile uzun süredir özel çay firmalarının insafına terk edilmiş durumda. ÇAYKUR fiili olarak uygulanan politikalarla özelleştirilmenin eşiğinde ve buna karşı her çay sezonunda Artvin ve Rize bölgesinde irili ufaklı eylemler yapılıyor. Çayda taban fiyatı uygulaması olmadığı için özel sektörde ÇAYKUR’un ve Bakanlığın belirlediği fiyatın çok altında çay alınıyor. Son Çay Kanunu teklifi ile birlikte artık bu uygulamaların daha da vahim hali resmi hale getirilmek isteniyor.
Bölge halkı için Çay Kanunu teklifi içindeki en kritik madde sözleşmeli tarıma geçilmesi uygulaması. Bu durum gerçekleştiğinde bölgede çayla geçimini sağlayan üreticiler bir avuç özel sektör patronun kölesi olacak. Kendi bahçemizde bu firmalarin işçilerine dönüşecek. Çay da üreticilerin hiçbir söz ve karar sahibi olma olasılığı olmayacak. Çayın bakımından toplanmasına fiyatına ne kadar hasat yapılacağı kullanılan gübre vs herşeyi sözleşme yapılan firma belirleyecek. Hal böyle olunca üreticilerin ellerindeki temel geçim kaynağı olan çaya her zamankinden daha fazla sahip çıkması söz konusu.
Umut-Sen Doğu Karadeniz Temsilciliği, Nisan ayından beri Artvin ve Rize bölgesindeki üreticilerle köy köy toplantılar yapıyor. AKP tabanında Çay Kanunu teklifine karşı ciddi rahatsızlıklar olduğu ve bu konuda partiye basınç yapıldığı toplantılarda da gözlenen ve kamuoyunca bilinen bir gerçek. Çay Kanunu’na karşı Hopa, Kemalpaşa, Rize merkez ve ilçelerinde eylemler de yapıldı. Bu süreçle birlikte Tayyip Erdoğan’ın akrabası da olan Ulusal Çay Konseyi Başkanı Mehmet Erdoğan ve kanun hazırlık sürecinin içinde yer alan Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi açıklamalar yaparak sunulan kanun tekfini eleştirmek zorunda kaldılar.
AKP milletvekili Hayati Yazıcı, gelen tepkilerden çekinerek önemsiz bir iki değişikle teklifi Mayıs ayında Tarım Komisyonuna sunmaktan vazgeçti. Ekim ayında Meclisin açılışıyla birlikte kanun teklifi yeniden komisyona sunulacak. Çay üreticilerinin mücadelesi köy köy, alım yeri alım yeri sürüyor. Çay üreticilerine düşman olan bu yasayı tamamen geri çekilinceye kadar mücadele etmekte kararlılar. Çayda kota ve kontenjan uygulaması kalkmadan, çay üreticilerinin insanca yaşayabileceği bir taban fiyatı olmadan çay üreticilerinin sorunları çözülemez.
Çay Kanunu nedir, çay üreticilerine ne sunar?
- Ulusal Çay Konseyi nedir, fiyat belirlemesi ve ödemesi nasıl yapılacak? Yasa tasarısı ile Ulusal Çay Konseyi kurulacak ve ÇAYKUR’da bu konseyinin içinde yer alacak. Bu kanun yasalaşırsa yaş çay fiyatı çoğunluğunu büyük özel sektör firmaları tarafından oluşmuş UÇK belirleyecek. Bu durumda çay fiyatı artık devlet tarafından değil konsey tarafından belirlenmiş olacak. ÇAYKUR 1 ay içinde ödeme yaparken özelleştirme ile ödemeler 6 ayda yapılabilecek.
- Sözleşmeli çiftçilik nedir? Sözleşmeli çiftçilik ile çay üreticileri doğrudan doğruya özel sektörle baş başa kalacak. Üretici çaylarını ÇAYKUR’a değil anlaşma yapılan özel firmalara satmak zorunda kalacak, sözleşme yapamadığı durumda çayını herhangi bir yere satamayacak. Geçmişte özel sektörün üreticiyi mağdur ettiğini ve bazen de parasını vermediğini çay üreticileri hafızasından silmiş değil. Sözleşmeli çiftçilik ile kendi tarlalarında çay patronlarının işçisi olacaklar. Çay patronlarının belirlediği gübre, fide dışında bir şey kullanamayacaklar. Destekleme ödemeleri kaldırılacak ve Doğu Karadeniz’de temel geçim kaynağı olan çay bu statüden çıkacak, üreticiler açlıkla karşı karşıya kalacak.
- ÇAYKUR’un, alım yerleri ve işçilerin durumu ne olacak? Bu yasa çay üreticilerini tamamen özel sektörün insafına terk ediyor ve uzun süredir her ne kadar içi boşaltılmış olsa da üreticiler için kısmi güvence sağlayan ÇAYKUR’u etkisizleştiriyor. Özel firmalar köylerdeki alım yerlerini satın alma yetkisine sahip olacaklar. Çay bahçeleri ruhsatlama adı altında şirketlerin keyfi uygulamalarına teslim edilecek. Verimsiz, tarıma uygun olmadığı kabul edilen çaylar maliyeti üreticiye ait olmak şartıyla sökülecek. Kadrolu ve mevsimlik olmak üzere binlerce ÇAYKUR işçisi işsizlik ve güvencesizlikle karşı karşıya kalacak.
