Umut-Sen Hukuk Kolektifimizin, Alo Umut-Sen hattına sıkça iletilen hukuk temelli problemlemlere dair düzenlediği yanıt dizisinin dördüncüsüdür. Önceki yanıt dizilerine aynı başlıkla sitemizden ulaşabilirsiniz. 0 (552) 286 56 36 numaralı Alo Umut-Sen hattına ulaşarak devamı gelecek olan bu yanıt dizisine sorularınızı ekleyebilirsiniz.
”Deneme süresi içerisinde sigorta yapmıyoruz dediler. Bu durum yasal mı?”
Çalışma yaşamının somut gerçekliğinde işlerin genellikle işçi lehine gelişmediğine en açık örneklerden biri bu soruda karşımıza çıkmaktadır. Bununla beraber dürüstlük ve iyi niyet kurallarına uygun olan her koşulda vazgeçilmez ve değişmez esas, işçi lehine yorum ilkesidir; çalışma yaşamının ve iş hukukunun temel prensibi budur. Öyleyse bir iş sözleşmesinde deneme süresi öngörüldüyse bu iki taraf için de geçerli bir deneme süresidir; yani işveren işçiyi denediği kadar işçi de işvereni deneme hakkına sahip olacaktır. Nasıl ki deneme süresi boyunca işçinin yapması gereken işte bir azalma olmuyorsa bunun karşılığı olarak ücret, sigorta ve sair haklar bakımından da işverenin size karşı borçlarında bir azalma olamaz. İşçiye deneme süresi boyunca düşük ücret ödeyeceğini, sigorta yapmayacağını veya herhangi başka bir yasal hakkını tanımayacağını açıkça dile getirebilen işveren ya da işveren temsilcilerinin bu tür uygulamaları yasa dışıdır, hukuken korunamaz.
Mevzuat sigortasız işçi çalıştırıldığı tespit edilen işyerlerine usulsüzlüğün derecesine göre artan miktarlarda idari para cezaları gibi çeşitli yaptırımlar uygulanacağını öngörmektedir. Kanunen, işçi ile işveren arasındaki sözleşme ister süreli olsun ya da belirsiz süreli hizmet sözleşmesi olsun fark etmeksizin, işveren işçiyi sigortalı olarak çalıştırmakla yükümlüdür.
Deneme süresi veya herhangi bir başka bahane ile sigortasız çalışmaya zorlanmanız çok ciddi bir hak ihlalidir, böyle bir sorunla karşı karşıya kalmanız halinde Alo 170’e ve diğer resmi makamlara bu durumu bildirmekle beraber konunun uzmanlarından yakın destek talebinde bulunmanız önemli olacaktır.
”Sigortamda girdi çıktı görünüyor? Bu durum beni olumsuz etkiler mi?”
SGK kayıtlarında işçiden habersiz giriş çıkış yapılması oldukça sık görülen hukuka aykırılık türüdür. İşveren tarafından daha az prim ödemek, işçinin tazminat hakkını ortadan kaldırmak, izin sürelerini düşürmek gibi amaçlarla işçiden habersiz çıkışı yapılmakta bir süre sonra yine habersizce işçinin sigortası yapılmaktadır. Borçlarından kurtulmak için bazen işveren firma ismini değiştirmekte bu arada da işçileri çıkış giriş yapmaktadır. Bu tür işlemlerle işçinin tazminat haklarının gasp edilmek istendiği ortadadır. İşçinin SGK kayıtlarında giriş çıkış yapılması işsizlik maaşı almasına mani olabilir. Bu nedenlerle belli dönemlerde SGK hizmet dökümünü kontrol etmeniz faydalı olacaktır. İşçi kendisinden habersiz şekilde yapılmış bir kayıt dışılık uygulaması veya herhangi bir başka şüpheli işlem tespit etmesi halinde Alo 170 hattına durumu gecikmeksizin ihbar etmelidir.
Önemli olan, işçinin fiilen çalıştığı yer hiç değişmemesine rağmen, kâğıt üstünde birden fazla yerde/işverenlikte çalışmış görünmesidir. Böyle bir durumda, işçinin her işyerinde kıdemi yeniden sıfırlanacağından, birçok haktan mahrum kalma durumu gündeme gelecektir. Sonuç olarak sigorta kayıtlarınızı E-Devlet sayfanızdan düzenli aralıklarla kontrol etmeli, bir usulsüzlük olduğunu fark etmeniz durumunda gecikmeksizin Alo 170 SGK hattıyla durumu paylaşmalı ve gerekli şikâyetlerinizi başlatmalısınız. Kıdeminizi azaltıcı işçilik alacaklarınız başta olmak üzere her türlü yasal haklarınızı budayıcı bu türlü yasa dışı uygulamaların üstesinden gelmek en başta sizin bir şekilde bu hukuksuzluklarla mücadele etmeye başlamanızla mümkün olacaktır.
”Sigortam yapılmamış ise ne yapmalıyım?”
Sigortası yapılmamış olan bir kişi öncelikle bulunduğu il/ilçedeki SGK İl Müdürlüğüne buna dair ihbarda bulunabilir. Aynı zamanda ALO 170 hattına E-Devlet üzerinden veya telefon ile bu duruma ilişkin ihbarı gerçekleştirmesi mümkündür. Bilindiği üzere bir işçinin, işe girdiği ilk günden itibaren deneme süresi vb durumlar da olsa sigorta girişinin yapılması kanuni bir zorunluluktur. İşverenin işçiye sigorta yapmadığının SGK müfettişlerinin incelemesi sonucunda tespit edilmesi halinde işveren idari para cezasına çarptırılır. Aynı zamanda işyerinde çalışmaya devam ederken sigortanızın olmadığına dair şikeyette bulunmamış olsanız dahi iş akdinizin feshi itibariyle 5 yıl içerisinde iş mahkemelerinde açacağınız hizmet tespit davasıyla da geriye dönük olarak sigortanızın işverence yaptırılmasını sağlayabilirsiniz. Bununla birlikte işçinin rızası olsa dahi işverenin sigorta yapmama gibi bir durumu söz konusu olamayacağı gibi tarafınıza da sigorta yapılmadığı halde iş edimini devam ettirdiğinizden dolayı bu hakkınızın ortadan kalkması gibi bir durum ileri sürülemez. Bir diğer önemli unsur ise sigorta primlerinin hiç veya eksik yatırılması halinde de işçinin bu durumun düzeltilmesini isteme, düzeltilmemesi durumunda iş akdini haklı nedenle sona erdirme hakkının bulunmasıdır.
Umut-Sen Hukuk Kolektifi