Umut-Sen Hukuk Kolektifimiz, Alo Umut-Sen hattına sıkça iletilen hukuk temelli problemlemlere dair yanıtlar düzenledi. 0 (552) 286 56 36 numaralı Alo Umut-Sen hattına ulaşarak devamı gelecek olan bu yanıt dizisine sorularınızı ekleyebilirsiniz.
”Pandemi nedeniyle ücretsiz izine çıkarılmam durumunda haklı fesih yapabilir miyim?”
Ücretsiz izin pratiği 7226 ve 7244 sayılı Yasalarla İş Kanunu ve İşsizlik Sigortası Kanunu’nda değişiklik yapılmadan önce işverenin ücretsiz izne çıkarmasının işçinin rızasına bağlı olduğu, işçi tarafından tekliften itibaren 6 gün içinde yazılı olarak kabul edilmeyen ücretsiz iznin geçerli olmayacağı ve iş akdinin işveren tarafından feshedildiği, işverenin kıdem ve ihbar tazminatı ödemesi gerektiği kabul ediliyordu. Ancak bahse konu değişikliklerle birlikte pandemi koşullarında işçinin ücretsiz izne çıkartılması rızaya bağlı tutulmayarak işverenin nezdine bırakılmıştır. Bu nedenle salt ücretsiz izne çıkartıldığından dolayı bir işçinin haklı fesih ile iş akdini sona erdirmesi mümkün değildir. Ancak; işyerinde sizin kısa çalışma ücretinden faydalanabilme durumunuz olmasına rağmen ve işveren diğer iş arkadaşlarınızı kısa çalışmadan faydalandırırken sizi ücretsiz izne çıkartıyorsa eşit davranma ilkesinin ihlali iddiasında bulunarak haklı nedenle iş akdinizi feshetmeniz mümkündür. İşverenler işçileri yıldırma politikası olarak işçileri ücretsiz izne çıkartıp ve işten istifa etmelerini sağlayıp, hak ettikleri tazminatlarını almamaları için bu yolu çok fazla kullanmaktadırlar. Ücretsiz izne çıkartıldıysanız bir diğer haklı nedenle iş akdinizi sona erdirmenizin pratiği ise şu olabilmektedir; işveren sizi ücretsiz izne çıkarırken işyerine aynı iş edimini ifa etmesi için başka işçi almaya devam ediyorsa haklı nedenle iş akdinizi feshedebilmektesiniz. Ancak kanun ile işverene çok geniş yetkiler verilmiş olup derhal ücretsiz iznin kaldırılması/kısıtlanmasına yönelik yasama faaliyeti yapılmalıdır.
”Kısa calışma ödeneği yerine günlük 47,70 TL veriliyor. Yasal haklarım neler?”
Ücretsiz izin; çalışana işveren tarafından belli bir süreliğine çalışmama izni verilmesi ve çalışanın kendisine izin verilen bu süre zarfında herhangi bir ücret ödemesi almaması demektir. İşverenin ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller dışında işçileri işten çıkarma yasağının süresi Haziran 2021 tarihine kadar uzatılmış bulunmaktadır. Bu durumda işveren, işten çıkarma yasağı süresince KOD-29’la (ahlak ve iyiniyet kurallarına uymama) işten çıkartabildiği gibi işçisinin rızası olmadan da işçiyi ücretsiz izne ayırabiliyor. Pandemi dönemi ücretsiz izin uygulamasında bilindiği üzere işçiler günlük yalnız 47,70 TL ile geçinmeye zorlanmaktadırlar. İşverenler pandemi dönemi öncesinde işçileri ücretsiz izne çıkartırken işçilere rızasını alması gerekirken, pandemide bu durum ortadan kalkmış olup işçiye ücretsiz izne çıkartıldığına ilişkin bildirimde bulunulması yeterli olmaktadır. Ücretsiz izin ile işçiye verilen ücretin bir işçinin ve bakmak zorunda olduğu ailesinin geçinebilmesi mümkün olmadığından birçok işçi başka bir işte de çalışmaktadır. Bu durum işverenin izni dışında gerçekleştiğinden dolayı işverenin sizi haklı nedenle işten çıkartmasına sebebiyet verebilme durumu bulunmaktadır. Bu nedenle ücretsiz izin uygulaması açıkça işçinin açlığa mahkum edilmesine önayak olan ve buna karşı bir işte çalışılması durumunda da tüm kazanılmış haklarını elinden alan işveren yanlısı bir uygulama olarak karşımıza çıkmaktadır.
Pandemi döneminde işçilerin aklına en çok takılan sorulardan biri kısa çalışma ödeneğinden faydalanmanın öncelikli olup olmadığıdır. Yasal olarak işverenin pandemi nedeniyle ücretsiz izin uygulamasında işverenin uyması gereken herhangi yükümlülük bulunmamaktadır.
Ücretsiz izinde olunan dönem pandemi öncesi dönemde kıdem tazminatına esas süreye dahil edilemeyeceği bilinirken, pandemi ile birlikte işçinin rızası olmadan ücretsiz izne çıkartıldığından dolayı bu sürenin de kıdeme esas hizmet süresinde olması gerektiğini düşünmekteyiz. Ancak buna ilişkin herhangi bir düzenleme şu anlık mevcut değildir. Ücretsiz izne çıkartılan işçilerin SGK primleri ödenmemekte olup bu dönemde genel sağlık sigortası primleri de eşinden veya bir başka yakınından dolayı “bakmakla yükümlü olunan” sıfatıyla sağlık hizmetlerinden yararlanamıyorlarsa, İşsizlik Fonu’ndan karşılanmalıdır düşüncesindeyiz.
”Şirket kısa çalışma ödeneği alıyor olmasına rağmen fiilen ayda tam zamanlı çalıştırılıyorum. Ne yapabilirim?”
İşyerinde işveren tarafından tam zamanlı çalışma yaptırıldığınız halde sizi kısa çalışmadan faydalandırdığında yapılacaklar şunlardır… Öncelikle Çalışma ve İŞKUR İl Müdürlüğü’ne bu usulsüzlüğün şikayet edilmesi gerekmektedir. Ayrıca bu durum E-devlet üzerinden Alo 170 hattına şikayet edilerek veya direkt telefon hattına bu şikayet bildirilerek yapılabilir. Bununla birlikte CİMER üzerinden de bu şikayet dile getirilerek işverenin yaptığı usulsüzlüğün tespitinin hızlandırılmasına çalışılabilir. Kısa çalışmaya gidilen işyerlerinde işçilerin tam süreli çalıştırıldığının tespit edilmesi halinde işveren çok yüklü maddi yaptırımlarla karşılaşacaktır. Bu durumda işveren hem işçilere ödenen kısa çalışma ödeneklerini yasal faiziyle birlikte İŞKUR’a iade etmek durumunda kalacak hem de bu sürelere ilişkin işçiye çalışmış olmaları nedeniyle hak ettikleri ücretleri ödeyecektir. İşçiler tam süreli çalışmalarına rağmen kısa çalışma ödeneğinden faydalandırıldıkları hallerde ileride alabilecekleri işsizlik ödeneklerinin süresi kısaldığından dolayı bu durumun yetkili mercilere bildirilmesi büyük önem taşımaktadır. Bununla birlikte kısa çalışmadan faydalanıldığı halde tam zamanlı çalışan bir işçinin bu durumu konu ederek yani sigorta priminin eksik yatırılması sebebiyle iş akdini haklı nedenle feshetmesi mümkündür.
Umut-Sen Hukuk Kolektifi
