Doğu Avrupalılar ülkelerinin koloni gibi sömürüldüğünü düşünüyor ve bu, Avrupa projesi için bir tehdit.
Slovakya birçok açıdan Avrupa Birliğine entegre olan Doğru Avrupa’nın en iyi örneği. Ama şuan Volkswagen’in Bratislava fabrikasında süren grev, bölünen Avrupa’nın Avrupa Birliğinin doğu kıyısından nasıl göründüğü hakkında birçok şey söylüyor. Doğu Avrupalılar çoğunlukla ülkelerinin Batı Avrupa’nın kolonisine dönüştüğünü hissediyor ve bu his belki de Avrupa Birliğinin bütünlüğüne Brexit’ten daha ciddi bir tehdit.
Slovakya komşu ülkelerinin çoğundan farklı olarak Euro para birimine geçti ve ekonomisinin bundan etkileneceğini düşünenlerin aksine etkilenmedi. Slovakya’nın ekonomisi 2010’dan 2016’ya kadar yılda ortalama %2.6 büyüdü. Bu etkileyici büyüme Slovakya’nın AB’nin araç montaj merkezi haline gelmesini sağlayan uzmanlığı sayesinde oldu.
Otomobil fabrikalarının çoğunun faaliyet gösterdiği ülkenin batısında işsizlik %5’in altında ve işçiler kendilerini güvende hissediyor. Kendilerini Batı Avrupa’da ve hatta eski komünist doğu ülkelerinin daha varlıklı bölgelerinde aynı işi yapan insanlarla karşılaştırıyorlar ve haksız muamele gördüklerini düşünüyorlar. Volkswagen Bratislava fabrikasında işçi lideri olan Zoroslav Smolinsky, işçilerin Slovakya standartlarına göre iyi para kazandığı halde, maaşlarının Volkswagen’in Wolfsburg’daki amiral gemisi fabrikasıyla karşılaştırılma yapılmasının dahi adil olmadığı hakkında yakın tarihte bir blog yazısı yazdı. Gerçekten de Wolfsburg’daki ortalama aylık brüt ücret Bratislava fabrikasından yaklaşık 2.5 kat daha fazla. (Elbette Wolfsburg’da yaşamanın maliyeti Bratislavadan daha pahalı, ancak blog yazısında bundan bahsedilmiyor.)
Volkswagen’deki Slovak işçiler nispeten daha ucuz Volkswagen Up arabaları yapıyorlar; ama aynı zamanda Porsche Cayenne ve Bentley Bentayaga gibi son derece lüks model arabaları da yapıyorlar. Bu modeller Volkswagen’in kar marjını arttıran ve Bratislavada işçilerin fabrika yönetiminin %4.5lik maaş zammı teklifini reddedip artık üretmeyi bıraktığı araçlardı.
Bu grev herhangi bir eylem gibi değil. Ülkenin popülist lideri Başbakan Robert Fico, işçilere güçlü bir şekilde arka çıktı. Başbakanın çatışma hakkında yaptığı açıklama işçi lideri Smolinsky’nin sözlerinden bile daha sertti:
“En yüksek kalitede, yüksek üretkenliğe sahip ve en lüks arabaları üreten bir fabrikada çalışan Bratislava’daki bir işçinin neden herhangi bir Batı ülkesindeki gibi emeğin daha kalitesiz, daha az üretken olduğu ve düşük kaliteli ürünlerin üretildiği 200 km batısındaki aynı fabrikada çalışan bir işçinin maaşının yarısı veya belki üçte iki daha az ücret aldığını sorduğumuzda Batı’daki dostlarımız bizi anlamıyor.”
Bu siyasal açı Slovakya’ya özgü değil. Doğu Avrupalılar Batılı komşuları tarafından kısa bir sürede değişime uğradıklarını düşünüyorlar. Çokuluslu şirketleri ülkelerinde değersiz, kalitesiz marka ürünleri satmakla suçluyorlar. Avrupa Birliği’nin sözde yakınsama fonlarını eski komünist ülkelere dağıtılırken Batı ülkelerindeki şirketlere, fakir ülkelerden daha fazla olmasa da, o ülkeler kadar yardımcı olduğunu iddia ediyorlar.
“Slovakya, Polonya, Macaristan ve Çek Cumhuriyeti AB’ye 13 yıl önce katıldılar. Bazıları kısa vadede uzun yol kat ettiklerini ve Batı’da yarım yüzyıldan fazla bir sürede ulaştıkları standartları yakalamaları için biraz daha sabretmenin gerektiğini düşünebilir. Ancak bu ülkenin vatandaşları çoktan komünist geçmişlerini unuttular ve yaşam standartlarının Avrupa’nın merkez ülkelerinin çok gerisinde olduğunun farkındalar. Gelir düzeyinde İspanya’ya biraz yaklaşmış olsalar da Almanya’nın hala gerisindeler.”
Yaklaşma mı? Ne yaklaşması?
Buna cevap olarak Batılılar Doğu Avrupa’da iş gücü maliyetlerinin Batı’ya göre daha hızlı arttığını ve gelişmekte olan Avrupa ülkelerinin hızla diğer ülkelere yaklaştığını söyleyebilirler.
İşçi Ücretlerinde Uyum
Şu ana kadar bu son bulacak gibi gözükmüyor. Çünkü diğer Avrupalılar üvey evlat gibi görülmekten bıktılar ve ulusal bağımsızlık sözü veren partilere oy verme eğilimi gösteriyorlar. Bu tarz partiler Macaristan ve Polonya’da iktidar oldular bile.
Buna cevaben merkez ülkeler (özellik Almanya ve Fransa) bazı ülkelerin diğerlerine göre ekonomilerinin ve hukuk sistemlerini daha iyi hızlı entegre ettikleri iki vitesli bir sistemden yana görünüyorlar. Batı Avrupa bakış açısından bu iyi bir şey olsa da Doğu Avrupalılar açısından değil. Bu yüzden özellikle Polonya’da, Almanya gereğinden fazla güçlü olarak görülüyor.
Doğu Avrupalıların isteklerinde aşırıya kaçmalarının da bir riski var. Eğer Wolswagen Bratislava’da fiyatların Almanya’dakilerle eşitlenmesini kabul ederse, ki o eşikteler, lüks üretimin Doğu Avrupa’ya taşınması bir anlam ifade etmeyecek. Doğu, komünist dönemdeki fakirliği atabildiyse bu büyük ölçüde bugün eleştirdikleri şirketler sayesinde oldu.
Ancak Batı da kartlarını dikkatli oynamalı. Doğu Avrupa mali cezalara ve kınamaya karşı savunmasız olabilir. Ancak gözle görülür bir mali uyum olana ve Doğu Avrupalılar sömürge komplekslerinden kurtulana kadar Batı Avrupa’da olduğu gibi sürekli yenilgiye uğramaya başlamaları pek olası değil. Onlara isyan etmeleri için daha fazla neden vermek akıllıca ve geçerli bir politika değil. Onlara isyan etmeleri için daha fazla neden vermek akıllıca ve geçerli bir politika değil. Chatham House’nin son araştırması ekonomik birlikteliğin AB’nin başat bir değerli olduğunu gösteriyor. Avrupalı elitlerin %77’si ve halkın %50’si daha varlıklı ülkelerin daha fakir olanlara mali açıdan destek olması gerektiğine inanıyor.
Uyum her zaman önemli bir hedef oldu ve olacak. AB hükümetleri bunu gözden kaçırmamalı.
Leonid Bershidsky
Bu metin 21 Haziran 2017 tarihinde yayınlanmış olup Umut-Sen gönüllüleri tarafından Türkçeye çevrilmiştir.
