Meksika’nın yeni devlet başkanı ücretleri artırdı, maquiladora işçileri sınır boyunca greve gitti.
Andrés Manuel López’in Meksika devlet başkanı olduğu seçim milyonlarca Meksikalı işçinin umutlarını ve beklentilerini artırdı. Buna, Teksas Brownsville’den Rio Grande’ye (Meksika’da Rio Bravo), ABD-Meksika sınırının doğu ucunda bulunan şehir Matamoros’ta on binlerce işçinin greve gitmesinden daha iyi bir kanıt olamaz.
Geçtiğimiz ay boyunca, 70,000 maquiladora işçisi 30,000-40,000’i Matamoros tesislerinde iş bıraktı. Maquiladora, Birleşik Devletler’de satılmak üzere sanayi malı üreten, çoğunlukla yabancılara ait fabrikalardan oluşuyor. Ürünlerin Meksika dışına satılması şartı ile yabancılara ait tesis yapımına izin veren, 1964’teki Meksika hükümetinin girişimiyle başlatılan kalkınma politikasının ürünü. Çevre ve işçileri koruma kanunlarının uygulama gevşekliği ve birkaç kilometre kuzeydeki işçilerin çok altındaki ücret seviyesi yabancı şirketler için cazibe haline gelmiş durumda. Sonuç olarak, bugün sınır boyunca iki milyondan fazla işçi emeği bu fabrikalarda istihdam edilmekte.
Ciudad Acuña’da, Kadın İşçilerin Sınır Komitesi yöneticisi ve emek çatışmalarının otuz yılının bir emektarı olan Julia Quiñones diyor ki “Tiujana’dan Juarez’e işçiler ve işverenler Matomoros işçilerinin cesur eylemlerini izliyor.” “İşçiler Matomoros örneğinin peşinden gitmeyi düşünüyorlar ve işverenler işçilerin tam olarak bunu yapacaklarından endişeliler.”
Grevler birden bire oluşan kaynağını, López Obrador’un, Meksiko şehrinin ana meydanı Zócalo’da 1 Aralık’ta göreve başlarken ettiği yemin sırasında tekrarlanan ve daha önce Meksika Kongresine yaptığı konuşmasında verdiği sözden aldı. “1 Ocak’tan itibaren sınırda asgari ücretin iki katına çıkarılacağına” söz verdi. Sözünü tutarak, 1 Ocak’ta günlük 88.36 peso (4.63$) olan ücreti 176.72 pesoya (9.25$) çıkardı.
Buna rağmen, Matamoros’ta, fabrika sahipleri López Obrador’un söylediğini zaten yaptıklarını bu sebeple işçilerin ücretlerini artırmayacaklarını belirten bir bildirge yayımladılar. Maquiladora Industry’de İşçi Sendikası genel sekreteri Juan Villafuerte Morales’e göre, işçiler günde 156 ve 177 peso arasında kazanıyorlardı. Villafuerte’nin sendikası, Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması’nın (NAFTA) son 25 yılı boyunca López Obrador’dan önceki şirket yanlısı Meksika hükümetlerinin bir işçi ortağı olmuş olan, Meksikalı İşçiler Konfederasyonu (CTM) ile bağlantılı. Sınırda, maquiladora yabancı yatırımını çekmek için düşük ücret kullanan hükümet politikası için özellikle emekçi gibi davranmıştır.
Villafuerte, sendikanın Matamoros şirketleriyle, eğer şirketler ekonomik bir acil durumla karşı karşıya kalırsa ikramiyeleri iptal etmesine izin veren bir anlaşma yaptığını söylemiştir.
Quiñones buna rağmen, işverenlerin ücret hesaplamalarında gerçekten hile yaptıklarını söyledi. “Taban ücret çoğu maquiladorada 90-100 pezodur. Fakat işçiler verimlilik, devamlılık, ve başka sebeplerle bir ikramiye puanı kazanır. İkramiyeler tamamen bu değerlere bağlıdır. İşçiler taban ücretlerinin hükümetin söz verdiği gibi iki katı olması gerektiğini söylediklerinde, şirketler ikramiyeleri çıkarttıklarını söylediler ve sonuç olarak ücretler artmamış oldu.”
Pek çok yaşlı Matamoros işçisi maaşlarının çok daha yüksek olduğu ve Meksikalı İşçiler Konfederasyonu birliğinin Agapito González Cavazos gibi başka tür bir lider tarafından yürütüldüğü NAFTA öncesi dönemi hatırlıyor. 1950’lerin sonundan 1980’lere kadar olan dönemde maquiladora endüstirisi hızla yayıldı, Matamoros maquiladora sendikasının 50,000 -60,000 arası üyesi vardı. 1970’lerde, ulusal asgari ücret 140 pezoyken ( o zamanki değeri 11.20$), Matamoros’ta 198 pezoydu (15.84$). 1983’te, González %43 maaş zammını ve işçilerin haftada sadece 40 saat çalıştığı ama 56 saatlik emeğin karşılığını aldıkları bir düzenlemeyi içeren ünlü sözleşmeyi müzakere edip sonuca bağladı.
Ayrıca González, Devlet Başkanı Carlos Salinas de Gortari’nin ulusal girişimleri özelleştiren, toprak reformunu sonlandıran ve NAFTA’ya zemin hazırlayan neoliberal reformlarının karşısındaydı. Matamoros’un en büyük patronları anlaşmayı (NAFTA) geçirmede ve uygulamaya koymada González’i ‘engel’ olarak nitelendiriyorlardı. Şubat 1992’de, NAFTA’nın şartları sonuçlandırılıyorken, Salinas O’nu tutuklattı ve Mexico City’e getirtti. González, General Motors’u da içeren 42 şirket ile sendika sözleşmesini müzakere ediyordu ve mahkum edilmesi Birleşik Devletlerde Otomobil İşçileri Sendikası ve AFL-CIO tarafından protesto edildi.
Bunu takip eden NAFTA döneminde, işçi muhalefeti zayıflatıldı ve ücretler sert bir şekilde düşürüldü. 1992’de, işçiler günlük 19.50$ talep diyorlardı. Yeni asgari ücret, López Obrador tarafından iki katına çıkarılmasına rağmen 9.27$’dır. Haftalık çalışma saati çoğu fabrikada 40 saatten 48 saate yükseltildi. Meseleleri daha kötü yapan, Matamoros’un maquiladora ücretleri Meksika’da en düşük değilken, sınırda hayat pahalılığının ülkenin geri kalanından daha yüksek olması.
Süt gibi pek çok temel gereksinimlerin fiyatları Matamoros ve Tijuana gibi sınır şehirlerinde hemen karşısındaki San Diego ve Bronsville’deki marketlerden çok yüksek. Tijuana’da montaj hattında çalışan bir kadın bir galon (3.78 litre) süt alabilmek için yarım günlük kazancını vermek zorunda. Meksika Federal Tüketici İlişkileri Savcılığı Tamaulipas ofisine göre, Matamoros’ta fiyatlar hızla yükseliyor. Bir tutam serrano biberi 55 pesod, yani 88 peso olan yarım günlük ücretin yarısından biraz daha fazla. Domatesin fiyatı %20 soğanın fiyatı ise %26 artmış durumda.
AutoZone şirketine ve diğer Birleşik Devletler satıcılarına otomobil parçaları yapan Trico Componentes’te çalışan Delfina Martínez, Mexico City günlük La Jornada gazetesi muhabiri Julia Le Duc’a verdiği röportajda López Obrador’un maaş artırımı sözünü duyduğunda ağzının kulaklarına geldiğini söyleyip “Sendika delegesi bize bunun sadece asgari ücrete tabi olanlar için olduğunu söyleyince tatmin olmadık.” diye belirtmişti. Bunun yerine, şirketin onun ücretini günlük sadece 5 pezo artırdığını maaş çekini görünce fark etti. Çok geçmeden yıllık 3000 pezo primin de ödenmeyeceğini fark etti. Ona yardım etmek yerine Federal asgari ücret artırımı kararnamesi “normalde her Ocak aldığımız ödemeyi fabrika ödemeyeceği bahanesini üretti… sendikaya gittik ve cumartesi günü kırmızı ve siyah sendika bayraklarını havaya kaldırdık.”
Matamoros işçileri Ocak’ın ilk günlerinde doğrudan fabrika sahiplerinden talepte bulundular ve ücret artırımı konusunda baskı oluşturmak için fiili grev organize ettiler. şirketler aguinaldo’yu (yılbaşı ikramiyesi) artırmayı reddettiği zaman işçiler de öfkelendiler. Bu ek ücreti şirketler yıl sonunda işçilere ödemekle yükümlüdür.
Çok geçmeden Polytech 1, Polytech 2, Dura 4, AFX Autoliv, and Cedras de México’yu içeren pek çok tesiste iş durdu. Greve giden işçilerin büyük bir kısmı Birleşik Devletler menşeili tesisler için otomobil parçaları üreten fabrikalardan oluşuyordu. Örneğin, AFX General Motors’un tedarikçisidir. Matamoros Maquiladora Kuruluşu’nun açıklamasına göre, şirketler ilk on günde 100 milyon dolar kayıp yaşadılar.
Binlerce işçi Matamoros caddeleri boyunca yürüdü. 18 Ocak’ta 2000 güçlü işçi grev ve gösterilerden korkan Villafuerte’nin kapattığı kendi sendikalarının ofislerini işgal ettiler. Öfkeli işçiler, özellikle 2019 için müzakere edilen yeni bir sözleşmede Villafuerte’i şirket taleplerine boyun eğmekle suçladı.Sloganlarından biri de (ispanyolca tekerleme) “İnsanlar kahrolası oyuna getirilmelerden yoruldular.” İşçiler ‘Matamoros İşçi Hareketi’ diye bilinen, kendi bağımsız ağlarını organize ettiler.
Villafuerte sendikayı resmi bir grevde toplamakta zorlandı. İşçilerin temel talebi maaşlarda %20 artış ve yıllık ödenen verimlilik ikramiyesinin 3500 pezodan 32000 pezoya çıkmasıydı. Bazı fabrikalar %10 maaş artışı ve 10000 pezo ikramiye önerdi ama işçiler bunu reddetti. 24 Ocak’ta, sendika sözleşmesi kapsamında 45 fabrikada greve gittiler.
La Jorna’dan Le Duc’a göre, “bazı fabrikalarda bu, şiddetli bir süreçti çünkü yöneticiler işçilerin üretim hattını terk etmelerini engellemek için kapılarda engel olsunlar diye güvenlik görevlilerini çağırdı.” İşçiler bazı tesislerde yöneticiler gizlice üretime başka yerlerde devam edebilir şüphesiyle kapıları ablukaya almaya çalıştı.
İşveren sendikaları başkanı Rolando Gonzalez Barron, işçilere “cahil” diyerek eğer greve eylemlerine katılırlarsa onları kovmakla tehdit etti. Yine de, işçilerin greve çıktıkları ilk gün 24 Ocak’ta dört fabrika işçilerin taleplerini kabul etti. Geçen hafta boyunca işçilerinin montaj hattına geri dönmelerini sağlamak amcıyla yirmiden fazla fabrika istemeyerek taleplere razı oldu.
CTM’de işçilerin yönlendirdiği öfkenin geniş kapsamlı sonuçları olabilir. López Obrador göreve başlamadan önceki yıl, daha önceki hükümet, örgütlenme özgürlüğünü güvence altına alan Uluslararası Çalışma Örgütü’nün 98 sayılı Sözleşmesini onaylamak zorunda kaldı. Meksika Kongresi daha sonra işçilerin sözleşmelerde oy kullanma hakkı, kendi liderlerini seçme hakkı ve hükümet ve işbirliği yapan sendikaların önceden onaylamadıkları işçilerin kendi seçim uygulamalarının sendikalarını oluşturmasını da içeren bu değişiklikleri düzenleyen bir anayasa reformu geçirdi. Rant anlaşmaları “koruma anlaşmaları”diye biliniyordu, çünkü bu anlaşmalar artık yasal olmayacak olan işçilerin ücret artırımı ve bağımsız sendika kurma çabalarından işverenleri koruyorlar.
Matamoros’ta grev ve örgütlenmelerin bir sonucu, işçilerin iş kanunu reformlarını kullanması ve CTM’den ayrılma kararları olabilir. Diğer ulusal bağımsız sendikalar da CTM’ye meydan okuyabilir. Madenciler birliği şehirde bir sendika sözleşmesi olmamasına rağmen sınırda örgütlenme konusunda aktif davrandı ve Matamoros işçilerini destekledi.
López Obrador yönetimi eski “koruma” sendikalarını koruyan yasal mekanizmaların ortadan kaldırılacağına söz verirken, Matamoros sokaklarındaki hareketi desteklemek için yavaş davrandı. Kasım ayında yapılan bir röportajda, yeni İşçi Sekreteri Luisa María Alcalde’nin yardımcısı Alfredo Domínguez Marrufo, “bu hükümetin işçilerin örgütlenme özgürlüğünü savunacağını” ve “sadece ekonomik bir amaç için mücadele etmediklerini” söyledi. Marrufo “Sadece Uygun ücretler için değil, işçilerin demokratik yaşamının yeniden canlandırılması için ”dedi.
Yine de Domínguez 25 Ocak’ta Matamoros’ta bir basın toplantısı düzenledi ve işçilerden grevlerini on gün boyunca ertelemelerini istedi. Quiñones, “Daha fazlasını beklerdim” dedi. “Çok soğuk bir cevaptı. Bence Alcalde, Matamoros’un kendisine gelmeliydi. ”
Bu kayıtsız açıklama, hükümeti işverenlerden de koparmamış oldu. yine de Maquiladora sahipleri, işçilerin beklentilerini yükselttikleri için López Obrador’a kızıyor. 53 yıldır ticari ve bölgesel kalkınma için başarılı bir model olan Ulusal Maquiladora ve İhracat Endüstrisi Konseyi Başkanı Luis Aguirre Lang, “Andrés Manuel López Obrador bu ülkede ihracat sektörünü defnetti” dedi. “Dünyaya Meksika hakkında güvensizlik mesajı gönderiyor, artık yatırım için güvenli ve çekici bir yer değil. ”
Bazı maquiladora sahipleri fabrikalarını kapatmak veya başka bir şehre taşımakla tehdit ediyorlar. işveren derneği işçilerin istediklerinin otomobil parçaları ensdüstrisi için imkansız olduğunu ilan etti. işverenler, Juarez’i grevcilere yardım etmekle ve ilgili anlaşmazlıklarla ilgili bir ajitatör olarak nitelendirdikleri avukat Susana Prieto Terrazas’ı suçluyor.
Grevler başladığında, devlet iş kurulu, Matamoros ihtilafı konusunda hiçbir yetkisi olmadığını, çünkü bunun Federal alanın kapsamı dışında olduğunu söyledi. Ancak 29 Ocak’ta 16 fabrikada grev ilan edilmedi. Böyle bir bildiri, grevdeki şirketlere grevkırcı etkide bulunur ve grevcileri işçilerin kovulmasına sebep olur. Bununla birlikte, yeni hükümetin iş hukuku reformunun bir başka özelliği de, tarihsel olarak işverenleri savunan iş kurullarının tarafsız bir iş mahkemeleri sistemi ile değiştirilmesidir. Matamoros’taki çalışma kurulunun eylemleri, bu değişime duyulan ihtiyacı destekleyen güçlü kanıtlar sunmaktadır.
Çalışma kurulunun açıklamasının ardından Tridonex, CTM’nin desteğiyle 600 işçi işten çıkardı. İşten çıkarmaları protesto etmek için eski bir sendika lideri olan Leocadio Mendoza Reyes, kentin şehir meydanındaki açlık grevine başladı. La Jornada, “Bu insanlar kovuldular çünkü ücret artışlarını istediler ve sendika başkanı onlara sırtını döndü ”dedi.
İşten çıkarmalar ve baskılara rağmen, işçiler bazı fabrikalarda önemli ücret artışları kazanmayı başardılar. İşçilerin grevde olduğu ilk 47 şirkette 11’i hariç şirketlerin tümü işçilerin taleplerini kabul ettiler ve grevciler bu sözleşmelerin ardından çalışmaya geri döndü. Grev, CTM sendikası ile müzakere edilen yüzde 8’lik bir artışın reddedildiği 3 farklı tesiste daha (Toyoda Gosei, Fisher Dinamik ve Robert Shown’a) yayıldı. Coca-Cola ve Matamoros’un ana süt distribütörü Leche Vaquita’nın maquiladora olmayan tesislerinden yaklaşık 1000 işçi daha ayrıldı ve aynı zamanda yüzde 20’lik zam ve ödenmemiş fazla mesai bitmesini talep etti.
Quiñones, sınırdaki her yerdeki işçilerin durumunun, kısmen artan beklentileri nedeniyle hızla değiştiğini söylüyor. “Kötüye kullanım ve sömürüden bıktılar ve değişim için biraz umut görürlerse hareket edecekler. Matamoros’ta gördüğümüz şey, sıradan çalışanların daha bilinçli ve farkında olmaları ve bu beni iyimser kılıyor. ”
Çeviri: Refik Aday
Kaynak: The American Prospect
