Aslında TL epeydir değer kaybediyor ama daha çok dolara bakma alışkanlığımız olduğundan dolar endeksindeki gerileme bir süredir durumun vahametini arka plana atıyordu. Hem TL’deki değer kaybının daha da derinleşmesi hem de dolar endeksindeki kıpırdanma kurlarda yeni rekorlar getirdi.
TL’deki değer kaybı çok yeni bir olgu değil ve temel olarak Türkiye’nin üretim yapısıyla ilintili. Görünürdeki sebeplere baktığımızda ise temel olarak yurtdışına sermaye çıkışı olması ve yeterli dış kaynağın girmemesi öne çıkıyor. Pandemi sürecinde ihracat gelirleri düşerken, ithalatı caydırmak için alınan önlemlere rağmen ithalat aynı oranda düşmedi. Kronik dış ticaret açığını telafi eden turizm gelirleri de bu yıl olmayınca cari açık arttı. Pandemiden dolayı (kamu bankaları öncülüğünde) gerçekleşen olağanüstü kredi genişlemesi de bir yandan TL miktarını artırırken diğer yandan ithalata olan talebi canlı tuttu. Vadesine 1 yıldan az kalan borç ödemeleri de döviz talebini artırırken, dış borç, portföy yatırımı ve doğrudan yabancı yatırım olarak giren sermaye girişleri yetersiz kaldı, hatta net çıkışlar yaşandı.
Hem bu döviz ihtiyacını karşılamak için hem de kuru belli bir süre tutabilmek için merkez bankası rezervleri kullanıldı ve brüt döviz rezervleri 40 milyar dolarlara, toplam rezervler de 85 milyar dolarlara kadar indi. Daha da vahimi, bu rezervlerden TCMB’nin zorunlu karşılık ve swap gibi yükümlülüklerini çıkarınca net rezervler eksi 40-50 milyar dolara iniyor. Bu da bir ödemeler dengesi krizi ihtimaliyle ilgili endişeleri besliyor. Bir süredir birkaç alanda karşı kaşıya kalınan jeopolitik riskler de kırılganlıkları artırdı. Bu ortamda yapılan 200 baz puanlık faiz artışı da dövizin artış hızını kesmeye yeterli olmadı çünkü ağırlıklı ortalama fonlama maliyeti zaten politika faizinin çıkarıldığı 10,25’in üzerindeydi.
Türkiye’nin üretim yapısının ithalata bağımlı yapısı nedeniyle, değer kaybeden TL rekabetçi bir fırsat da yaratmıyor. Rekabet gücü kur düzeyiyle artırılamayınca emek gelirleri baskılanıyor ve bu durum emekçilerin daha da yoksullaşmasına neden oluyor.
